Strefa Gazy: czy 30 tys. zabitych i klęska głodu wystarczą do zatrzymania wojny? 

Głód

Na początku lutego ministerstwo zdrowia Gazy podało, że począwszy od 7 października 2023 roku w izraelskich atakach na Gazę zginęło co najmniej 28 tys. Palestyńczyków, a ponad 67 tys. zostało rannych. Jest to liczba porównywalna z cywilnymi ofiarami dwóch lat wojny w Ukrainie. Izraelskie ataki stanowią odpowiedź na zamachy terrorystyczne, jakich dokonał Hamas na jesieni ubiegłego roku, podczas których zginęło 1300 Izraelczyków, a ok. 200 osób zostało porwanych. Część z nich wypuszczono, część nadal trzymana jest w Strefie Gazy jako zakładnicy Hamasu.

Jeszcze przed atakiem Hamasu Gazę zamieszkiwało ok. 2,2-2,5 mln ludzi, żyjących na 365 kilometrach kwadratowych. Jest to średnie zagęszczenie porównywalne do Londynu, choć brytyjska stolica jest cztery razy większa powierzchniowo od Strefy Gazy. Dodatkowym czynnikiem wzmagającym tragizm sytuacji jest struktura demograficzna Gazy – według Financial Times, mediana wieku wynosi 20 lat, a dzieci jest „prawie tyle samo, co dorosłych”.

Począwszy od grudnia ubiegłego roku, ONZ ostrzega przed falą głodu grożącą północy Strefy Gazy. Najnowsze raporty wydawane przez Światowy Program Żywnościowy (WFP) stanowią dowód „gwałtownego popadnięcia w głód i choroby”, a zespoły organizacji były świadkami “bezprecedensowego poziomu desperacji” w Strefie. “Żywność i bezpieczna woda stały się niezwykle rzadkie, szerzą się choroby, które zagrażają odżywianiu i odporności kobiet i dzieci, powodując gwałtowny wzrost skrajnego niedożywienia. Ludzie już umierają z przyczyn związanych z głodem” – podkreślono.

Wspólny raport opublikowany w poniedziałek przez WFP i agencję ONZ ds. dzieci UNICEF wykazał, że sytuacja na północy Gazy jest „szczególnie ekstremalna”. Z kolei badania przesiewowe żywienia przeprowadzone w schroniskach i ośrodkach zdrowia na północy wykazały, że ponad 15 procent dzieci poniżej drugiego roku życia było „poważnie niedożywionych”.

“Sytuacja humanitarna w Gazie jest na skraju katastrofy” – zaznacza kmdr por. rez. Wiesław Goździewicz, specjalista w dziedzinie międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych, prawnych aspektów operacji wojskowych i planowania operacyjnego. przez funkcjonujące przejście graniczne w Rafah i „wykorzystuje głód jako broń”.

“Przedstawiciele UE mówią wprost: Izrael celowo blokuje dostawy pomocy humanitarnej. Spotkało się to z gwałtowną reakcją rządu Netanjahu, jednak wydaje się, że strona izraelska zaczyna uginać się pod naciskiem organizacji międzynarodowych oraz swoich sojuszników i zamierza odblokować dopływ pomocy humanitarnej”.

Korytarz morski

Po niemal ośmiu miesiącach negocjacji, w których uczestniczyły m.in. UE, USA i Wielka Brytania, Izrael zgodził się na uruchomienie korytarza morskiego, dzięki któremu będzie mogła być dostarczona pomoc humanitarna do Strefy Gazy. Jak podaje Euractiv, przesyłka zorganizowana przez amerykańską organizację charytatywną World Central Kitchen, przewożąca 200 tys. ton pomocy, wyruszyła z Cypru do Gazy na początku tego tygodnia. Przyszłe dostawy mają być dystrybuowane we współpracy z lokalnymi agencjami pomocowymi i izraelskim wojskiem. 15 marca podano, że załadowano również drugi statek.

Niemniej jednak jak podkreślił europejski komisarz ds. zarządzania kryzysowego Janez Lenarčič, korytarz morski to jedynie “mile widziany dodatek”, który powinien uzupełniać szlaki lądowe. Dodał, że przejście morskie zostało utworzone “wyłącznie dlatego, że Izrael nie otwiera więcej szlaków lądowych”. “W obecnych okolicznościach nie można zapewnić wystarczających dostaw drogą morską ani zrzutami powietrznymi, ponieważ [w Strefie Gazy] nie ma prawdziwego portu” – powiedział Lenarčič.

Jak podało BBC, amerykańska jednostka zaopatrzeniowa „General Frank S. Besson” wyruszył w stronę Bliskiego Wschodu, przewożąc sprzęt do budowy tymczasowego molo u wybrzeży Gazy. Ma on pomóc w rozładunku pomocy humanitarnej. “Amerykanie mają olbrzymie doświadczenie w budowie tymczasowych portów, a marynarka wojenna USA posiada wszechstronne zdolności w zakresie inżynierii wojskowej” – zaznacza kmdr Goździewicz. “Wspomniany plan jest jak najbardziej wykonalny, jednak diabeł tkwi w szczegółach – brakuje danych dotyczących planowanej przepustowości takiego portu”.

Jak dodaje ekspert, nic nie jest w stanie konkurować z transportem morskim pod względem ilości przewożonej pomocy humanitarnej: “Niemniej jednak ciężarówki czy samoloty są w stanie przerzucić ją szybciej, choć w mniejszych ilościach. Niestety ruch na przejściu granicznym w Rafah jest niesamowicie zakorkowany. Pojawiały się również doniesienia o celowym ostrzale ciężarówek wiozących pomoc humanitarną, aby zwiększyć chaos i utrudnić jej dostawy do Gazy”

Według informacji podanych przez palestyńskich urzędników z kontrolowanej przez Hamas Strefy Gazy co najmniej 29 Palestyńczyków zginęło (a 150 zostało rannych) w oczekiwaniu na pomoc w dwóch odrębnych izraelskich atakach, które miały miejsce 14 marca. Jak podaje Reuters, tłum palestyńczyków oczekiwał na ciężarówki z pomocą humanitarną na rondzie w północnej Gazie.

W wydanym oświadczeniu armia izraelska (IDF) zaprzeczyła atakom na ośrodki pomocy, określając doniesienia jako fałszywe. “Ponieważ IDF ocenia incydent ze szczegółowością, na jaką zasługuje, nalegamy, aby media zrobiły to samo i polegały wyłącznie na wiarygodnych informacjach” – zaznaczono w komunikacie.

Oskarżenia o ludobójstwo

“Głodzenie ludności cywilnej, pozbawianie jej dostępu do zasobów niezbędnych do przetrwania i pomocy humanitarnej, stanowi zbrodnię wojenną. Nawet mimo tego, że sytuacja w Strefie Gazy jest konfliktem zbrojnym o charakterze niemiędzynarodowym, zakaz głodzenia ludności cywilnej stanowi normę zwyczajowego prawa konfliktów zbrojnych, które obowiązuje wszystkie państwa” – mówi kmdr Goździewicz. “Jeżeli głodzenie ludności cywilnej jest działaniem celowym i narzędziem polityki rząd,u może stanowić przesłankę do uznania, że dochodzi do zbrodni ludobójstwa”.

Pod koniec grudnia 2023 roku Republika Południowej Afryki (RPA) wszczęła sprawę przeciwko Izraelowi przed Międzynarodowym Trybunałem Sprawiedliwości ONZ (MTS). Jak stwierdzono w opublikowanym wniosku: „Działania i zaniechania Izraela, na które skarży się Republika Południowej Afryki, mają charakter ludobójczy, ponieważ mają na celu zniszczenie znacznej części palestyńskiej grupy narodowej, rasowej i etnicznej.

Jednak jak podkreśla ekspert, MTS bada sytuację w Gazie już od kwietnia 2015 roku: “Jurysdykcję w tej sprawie powierzyły Trybunałowi  władze Autonomii Palestyńskiej. MTS nie tylko wszczął postępowanie, ale wydał również postanowienie dotyczące wprowadzenia tzw. środków tymczasowych dla Izraela, nakazujących umożliwienie rozpoczęcia dostaw pomocy humanitarnej”.  

Kolosalny bilans ofiar po stronie Palestyńczyków, a także coraz częstsze doniesienia o klęsce głodu powodują, że również sojusznicy Izraela zwiększają presję na Netanjahu o zakończenie wojny i dostęp pomocy humanitarnej. Szef unijnej dyplomacji Josep Borrell powiedział wprost, że “głód jest używany jako broń wojenna”. “Kiedy potępiliśmy to, co dzieje się na Ukrainie, musimy użyć tych samych słów w odniesieniu do tego, co dzieje się w Gazie” – zaznaczył w swojej wypowiedzi na Radzie Bezpieczeństwa ONZ.  

“Podczas grudniowego głosowania w Radzie Bezpieczeństwa ONZ nad projektem rezolucji wzywającej Izrael do rozpoczęcia negocjacji w sprawie zawieszenia broni, Francja i Wielka Brytania opowiedziały się za przyjęciem rezolucji, a USA wstrzymały się od głosu – ku zaskoczeniu rządu Netanjahu. Troje dotychczas najwierniejszych sojuszników Izraela będących stałymi członkami Rady Bezpieczeństwa tym razem nie skorzystało z przysługującego im prawa veta.  Stanowi to dodatkową presję na Izrael. Być może dzięki temu izraelskie władze ogłosiły w ubiegłym tygodniu, że zamierzają zacząć dostarczać pomoc humanitarną szerokim strumieniem do Strefy Gazy. Zobaczymy, na ile deklaracje okażą się prawdziwe” – podsumowuje kmdr Goździewicz.