ESG, CSRD i ESRS – co oznaczają skróty zrównoważonego rozwoju? 

ESG – nowy filar zielonej transformacji 

ESG to akronim pochodzący od angielskich słów Environment, Social and Corporate Governance, obejmujący zagadnienia dotyczące ochrony środowiska naturalnego, odpowiedzialności społecznej oraz ładu korporacyjnego. Po raz pierwszy termin ten został użyty w raporcie z 2004 roku „Who Cares Wins”, który był wynikiem wspólnej inicjatywy instytucji finansowych, zaproszonych przez ówczesnego Sekretarza Generalnego ONZ Kofiego Annana do wypracowania wytycznych i zaleceń dotyczących lepszego uwzględniania aspektów ESG w prowadzeniu działalności finansowej. 

ESG wyznacza trzy główne obszary działania przedsiębiorstw, organizacji oraz inwestorów, w ramach których wszyscy uczestnicy powinni się kierować zasadami zrównoważonego rozwoju, stosując praktyki biznesowe z poszanowaniem interesu poszczególnych interesariuszy. Stanowi niejako kontynuację CSR, czyli społecznej odpowiedzialności biznesu, jednak w przeciwieństwie do niej o wiele mocniej skupia się na mierzalnej ocenie przyjętych celów. Dzieje się to nie tylko ze względu na możliwe wizerunkowe korzyści dla przedsiębiorstwa, lecz również zwiększenie presji otoczenia regulacyjnego na dokonywanie inwestycji wspierających zieloną transformację czy też ograniczających negatywny wpływ na klimat i środowisko. 

ESG składa się z trzech filarów. Pierwszy z nich, dotyczący środowiska, obejmuje takie kwestie jak korporacyjna polityka klimatyczna, zużycie energii, odpady, zanieczyszczenia, gospodarka wodna, ochrona zasobów naturalnych, wielkość śladu węglowego. Przedsiębiorstwa implementujące założenia ESG powinny tworzyć politykę środowiskową, pozwalającą na mierzalną weryfikację przyjętych założeń.  

Drugi – odpowiedzialność społeczna – obejmuje relacje firmy z interesariuszami wewnętrznymi i zewnętrznymi: wymaganie przestrzegania przez dostawców standardów ESG firmy (np. w aspekcie śladu węglowego), zwalczanie dyskryminacji w miejscu pracy, przekazywanie części zysków na rzecz lokalnej społeczności.  
Trzecim filarem jest ład korporacyjny, uwzględniający strukturę zarządu przedsiębiorstwa, wynagrodzenia, przejrzystość podatkową, przeciwdziałanie korupcji, obowiązki informacyjne względem udziałowców. 

ESG vs CSR

ESG ma na celu zmianę podejścia inwestycyjnego przedsiębiorstw w taki sposób, aby uwzględniły w swoich decyzjach szerszy zakres efektów ich działań – przede wszystkich w kontekście środowiska naturalnego oraz społeczeństwa. W odróżnieniu od dotychczas szeroko stosowanego CSR, które nierzadko było wykorzystywane do ocieplenia wizerunku firmy i działań marketingowych, ESG obejmuje całość działań przedsiębiorstwa. Stanowi przede wszystkim miarę oceny zrównoważonego rozwoju firmy dla inwestorów, podczas gdy CSR skupia się na wewnętrznych ramach działalności, jest częścią zarządzania marką. Pojęcia te się nawzajem uzupełniają. 

Inicjatywy związane z ESG są również wspierane przez działania Unii Europejskiej. W grudniu 2022 roku sfinalizowano prace nad dyrektywą w sprawie sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (CSRD), która wprowadzi bardziej szczegółowe wymogi dotyczące sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju dla spółek z UE, spółek spoza UE spełniających określone progi obrotu netto w UE oraz spółek, których papiery wartościowe są notowane na regulowanym rynku UE. CSRD znacznie poszerza obowiązek raportowania wyników w zakresie zrównoważonego rozwoju.

Niemniej jednak, jak zaznaczał w wywiadzie dla Polon.pl Mateusz Brandt, prezes Krajowego Instytutu Doradztwa Energetycznego, polscy przedsiębiorcy pozostają wysoce nieświadomi nadchodzących zmian. „Przedsiębiorcy dostają obecnie komunikat, że mają ok. 25 lat na pełne wdrożenie koniecznych zmian. Podczas konferencji powtarzam, jak niezbędne jest stworzenie – już teraz – strategii, realizowanej w kolejnych latach budżetowych, ponieważ zmiany i tak nadejdą, tylko o wiele później i w bardziej bolesnej formie” – podkreślał Brandt.

Raportowanie ESG, czyli dyrektywa CSRD i ESRS

Od 1 stycznia 2024 roku w pełni zaczęła obowiązywać dyrektywa w sprawie sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (CSRD). Wprowadza ona nowe przepisy, znacząco zwiększające grupę firm w UE zobowiązanych do raportowania w zakresie ochrony środowiska, odpowiedzialności społecznej i poszanowania praw człowieka – czyli głównych założeń ESG. CSRD znacząco poszerza liczbę firm, dla których raportowanie ESG stało się obowiązkowe.  

Do tej pory było to ok. 12 tys. przedsiębiorstw, zobowiązanych na gruncie dyrektywy NFRD do ujawniania informacji niefinansowych, po styczniu 2024 roku ich liczba zwiększy się do 50 tys. firm notowanych na giełdzie w UE czy prowadzących znaczącą działalność (niezależnie od miejsca siedziby). Dla raportów za 2025 rok obowiązek podawania informacji o zrównoważonym rozwoju obejmie wszystkie firmy zatrudniające powyżej 250 pracowników, a dla raportów za 2026 rok – dla małych i średnich przedsiębiorstw notowanych na giełdzie, zatrudniających powyżej 10 pracowników. 

Jak można przeczytać na stronie Komisji Europejskiej, nowe przepisy CSRD mają zapewnić inwestorom i innym zainteresowanym stronom dostęp do informacji potrzebnych do oceny wpływu przedsiębiorstw na ludzi i środowisko, a inwestorom – możliwość oceny ryzyka finansowego. Intencja, jaka kryje się za dyrektywą CSRD, dotyczy przede wszystkim chęci zmiany strategii przedsiębiorstw i sposobu ich funkcjonowania oraz doboru inwestycji. W jej wyniku dyrektorzy generalni będą wynagradzani – bądź karani – w zależności od wyników spółki w zakresie zrównoważonego rozwoju. Dyrektywa zobowiązuje państwa członkowskie do wdrożenia sankcji za nieprawidłową realizację obowiązków raportowych – obejmuje to także administracyjne kary finansowe. 

Zasady ujawniania informacji, do których zobowiązane są spółki objęte CSRD, są określone w ESRS – europejskich standardach sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju, przyjętych w lipcu 2023 roku. Celem ESRS jest zapewnienie europejskim przedsiębiorstwom jednolitej metody raportowania informacji o ESG, tak, aby przedsiębiorstwa zgłaszały porównywalne i wiarygodne informacje dotyczące zrównoważonego rozwoju. W perspektywie średnio- i długoterminowej ma to również obniżyć koszty. Co istotne, ESRS przyjmują zasadę „podwójnej istotności”. Oznacza to, że w raporcie powinny znaleźć się nie tylko informacje o tym, jak firma wpływa na ludzi i środowisko, lecz także jakie ryzyko kwestie społeczne i środowiskowe stwarzają dla finansowej działalności przedsiębiorstwa. 

W ESRS znajdują się trzy grupy standardów ESG, a więc dotyczą one środowiska (zmiany klimatu, zanieczyszczeń, zasobów wodnych i morskich, bioróżnorodności i ekosystemów oraz wykorzystywania zasobów i gospodarki o obiegu zamkniętym), społeczeństwa (zatrudnienia, pracowników w łańcuchu wartości, otoczenia społecznego oraz konsumentów i użytkowników końcowych) a także ładu zarządczego (praktyk biznesowych). ESRS wprowadza wyśrubowane zasady raportowania, które będą stanowić wyzwanie szczególnie dla podmiotów nie mających doświadczenia w tym zakresie.